مقولۀ «تمدن» در طبقه بندی علوم اسلامی

طبقه بندی هایی که تاکنون در مورد علوم انجام گرفته یا برپایۀ سلسله نظام آفرینش بوده است یا بر اساس طبقات ادراکات انسانی (قوای حافظه، متخیله و عاقله) عنوان شده و یا برمبنای مراحل کمالات سلوک آدمی شکل یافته است، ولی همۀ طبقه بندی های ممکن در علوم، در این سه رویکرد منحصر نیست، بلکه دانش ها از جمله دانش های اسلامی را می توان بر اساس نیازهای انسانی (اعم از نیازهای مادی و نیازهای معنوی) و نظام خلأها و خواسته های بشرِ امروز نیز طبقه بندی کرد. در این مقاله، پس از تبیین جایگاه مقولۀ «تمدن» به مثابه کلان ترین واحد انسانی ـ اجتماعی در طبقه بندی های موجود علوم، ضرورت طرح ملاک های تمدنی و منطق نظام نیازهای اجتماعی را در طراحی طبقه بندی علوم اسلامی مطرح کرده و بر لزوم ارتباط های دوسویه میان حوزه عمل و نظر و حتی تقدم عمل بر نظر در سطوح تمدنی اصرار می کنیم.